×

Cookie Consent

საიტით სარგებლობის გაგრძელებით, შენ ეთანხმები Cookie ჩანაწერების გამოყენებას, მეტი ინფორმაციისთვის იხილეთ კონფიდენციალურობის პოლიტიკა

ციფრული იდენტიფიკატორი
doi.org/10.36475/L.A.W.14
შემოკლება
L.A.W.
გამოცემა
ელ.ვერსია
ბეჭდური

ამ სტატიაში

    რეზიუმე - Journal Law and World

    Volume 8, Issue 4

    ასაკი, როგორც მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველი (საერთაშორისო და ეროვნული კანონმდებლობის ანალიზი)

    Authors: Salome Guliashvili

    Salome Guliashvili

    კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სამართლის სადოქტორო პროგრამის სტუდენტი

    Email:



    Affiliation: კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის სამართლის სადოქტორო პროგრამის სტუდენტი

    Abstract: The topic of the scientific work is relevant both in international and national legislation. The minimum age of criminal liability is the limit from which the state begins to implement its repressive measures against minors. Therefore, it is important to regulate the minimum age in such a way that it is in harmony with the bio-psycho-social condition of the minor and to achieve the goals of criminal law, in terms of analyzing the committed crime, and at the same time, the main goal of punishment in juvenile justice, such as resocialization-rehabilitation, is achievable. The article analyzes from which age the actions committed in the person of a person are analyzed, which should be directly related to the establishment of the minimum age limit. In addition, international approaches are compared with national legislation. It is worth noting that in the reality of Georgia, such an important institution as referral has been implemented, which does not leave minors under the minimum age, who have committed deviant actions, unresponsive. In the paper, the issues determining the criminal liability of a minor are discussed logically, after which the national legislation and international approaches are discussed. It is shown how important it is to correctly perceive/analyze the mentioned issue for the development of juvenile justice, and as a conclu- sion, the conformity of national approaches with internationally recognized best practice is shown, especially with the existence of such an important institution as – referral, thus, on the one hand, the state does not leave devi- ant cases without a response. The behavior, on the other hand, is prevented in the future by resocialization-rehabilitation of the minor.

    Keywords: Age, Juvenile, Responsibility, Resocialization


    Language: GE

    views: 16485
    Download
    1. The Impact of Criminal Policy on Juvenile Justice
      2.




    შესავალი

    იუვენალური იუსტიცია (Juvenile Justice) არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებას გულისხმობს. სიტყვა „იუსტიცია“ უმეტესად განიმარტება, როგორც მართლმსაჯულება. შესაბამისად, იუვენალური მართლმსაჯულება ითარგმნება, როგორც არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულება.1 იუვენალური იუსტიცია ჩამოყალიბდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში და მისი მიზანი იყო მართლმსაჯულების ორბიტაზე მოხვედრილი არასრულწლოვნების დაცვა;2 მიზნად ისახავდა არასრულწლოვანთათვის ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებული მართლმსაჯულების შეთავაზებას. მთავარი ამოცანა იყო სრულწლოვანთაგან განსხვავებული სტანდარტებით ეხელმძღვანელათ არასრულწლოვანთა მიმართ.3
    საერთაშორისო ლექსიკონებში „იუვენალური იუსტიცია“ განმარტებულია, როგორც კანონთა ერთობლიობა, პოლიტიკა და პროცედურები, რომელიც დაკავშირებულია სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკს მიღწეულ პირებთან, რომელთა მიმართაც მიმდინარეობს სისხლის სამართალით დარეგულირებული საკითხები, კანონმდებლობა, რომელიც იცავს მათ ინტერესებს და კანონით მინიჭებულ უფლებებს.4
    არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში უმნიშვნელოვანესი საკითხია სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი (MACR), რომლიდანაც იწყება პირის მიმართ სახელმწიფოს რეპრესიული ზომების ამოქმედება. გაეროს გენერალური ასეამბლეის მიერ მიღებული ბავშვთა უფლებათა კონვენცია ხაზს უსვამს ბავშვებისთვის სპეციალური გარანტიების არსებობას, რომელთა შორისაცაა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკი, რაც იმგვარად უნდა განისაზღვროს, რომ იგი ითვალისწინებდეს მოზარდთა ემოციურ, მენტალურ და ინტელექტუალურ მოუმწიფებლობას.5 სახელმწიფოებმა უნდა გაითვალისწინონ არასრულწლოვნებასა და სრულწლოვნებს შორის განსხვავებები, რომ იუვენალური იუსტიცია ორიენტირებულია ბავშვთა რესოციალიზაციაზე და არა მათ დასჯაზე და მათ მიმართ შურისძიებაზე, ვინაიდან არასრულწლოვნები მოწყვლადი კატეგორიაა მათი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური, ემოციური და გონებრივი განვითარებიდან გამომდინარე.6
    სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი დებატების საგანია, ვინაიდან იგი კომბინირებულად არის როგორც სენსიტიური, ასევე არასწორი ინტერპრეტაციის, გამარტივებისკენ მიდრეკილი და მითებთან დაკავშირებული. კერძოდ, სენსიტიურობის განმარტებისას უთითებენ მცირე ასაკის ბავშვების მიერ ჩადენილი დანაშაულების სტატისტიკაზე, რაც ადეკვატურ პასუხს იძლევა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალურ ასაკთან დაკავშირებით. არასწორი ინტერპრეტაცია გაგებულია იმგვარად, რომ იუვენალური იუსტიციის არსის სწორად გააზრება მნიშვნელოვანია, რომ ეს არაა დასჯაზე ორიენტირებული და მასში პრიორიტეტულ როლს თამაშობს განრიდების ღონისძიებები; გამარტივების საკითხი გაგებულია, როგორც ასაკთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობის ზომა, რომლის მიხედვითაც მაღალი ან დაბალი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი განსაზღვრავს, თუ პასუხისმგებლობის რა სახე დაეკისროს არასრულწლოვანს. მითი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალურ ასაკთან დაკავშირებით ნიშნავს, რომ ესაა საზოგადოებაში არსებული ასაკობრივი ზღვარი, როდესაც არასრულწლოვნებმა უნდა იცოდნენ განსხვავება სწორსა და არასწორ ქმედებებს შორის.7
    არასრულწლოვნის პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკის დაწესება დაკავშირებულია ისტორიულ და კულტურულ კონტექსტთან. მთავარია, ბავშვის განვითარების დონე იძლევა თუ არა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გააზრების საშუალებას მისი ანტისოციალური ქცევის მიმართ.8 ბავშვები და მოზარდები, მათი ასაკიდან გამომდინარე, განვითარებით განსხვავდებიან უფროსებისაგან, შესაბამისად, მათ მიმართ არსებული მართლმსაჯულება მორგებული უნდა იყოს რეაბილიტაცია-რესოციალიზაციაზე.9 დიდი ხანია აღიარებულია, რომ მცირეწლოვანმა ბავშვებმა არ უნდა აგონ პასუხი თავიანთი ქმედებების გამო კანონის წინაშე.10 ბავშვებზე მორგებული მართლმსაჯულება სრულწლოვანთაგან განსხვავებულ მიდგომებზეა დაფუძნებული, რადგანაც ბავშვი, მისი ფიზიკური და გონებრივი სიმწიფის გამო, საჭიროებს განსაკუთრებულ დაცვას და ზრუნვას.11
    სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკის დაწესებისას გათვალისწინებულ უნდა იქნას ბავშვთა უფლებათა კომიტეტის მიერ დადგენილი ყველა ფუნდამენტური საკითხი, როგორიცაა, პირველ რიგში, ბავშვის საუკეთესო ინტერესის პრიორიტეტულობის პრინციპი, რომლის თანხამადაც ტრადიციული რეპრესიული ღონისძიებები ჩანაცვლებული უნდა იქნეს აღდგენითი მართლმსაჯულებისა და რეაბილიტაციის მიზნებით.12 ბავშვებზე კეთილდღეობის მიზნები ყველაზე მეტად მიღწევადია მაშინ, თუ მათი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი შეჯერებული იქნება თერაპიული და პრაქტიკული სერვისების გამაუმჯობესებელ გზებთან.13
    ნაშრომის მიზანია, აჩვენოს – თუ რაოდენ დიდი მნიშვნელობა აქვს არასრულწლოვანთა მინიმალური ასაკის დაწესებას, საიდანაც სახელმწიფო იწყებს რეპრესიული ღონისძიებების გატარებას – სისხლის სამართალში არსებული ინსტიტუტების სახით. პირველ რიგში, გასარკვევია საკითხი, თუ რასთან არის დაკავშირებული მინიმალური ასაკი, რაზე დაყრდნობით განისაზღვრება იგი. აღნიშნული საკითხის გაანალიზების შემდგომ, განხილულ იქნება საქართველოს კანონმდებლობა და წარმოჩინდება მისი შესაბამისობა საერთაშორისოდ მიღებულ პრაქტიკასთან. უფრო მეტიც, გაანალიზდება იმგვარი ინოვაციური საკითხი, როგორიცაა რეფერირება, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია, ბავშვთა დევიაციური ქცევების რეაგირების მიღმა დაუტოვებლობის საჩვენებლად. ყოველივე აღნიშნული საკითხების შესწავლა-გაანალიზების მიზნით გამოყენებული იქნება ანალიზისა და შედარების მეთოდი, ლოგიკური მსჯელობისა და აზროვნების მეთოდი.

    ასაკი, როგორც ფიზიოლოგიურფსიქოლოგიური საკითხი – სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი

    „ადამიანის მარტო ადამიანად ე.ი. ანთროპოლოგიურ-ბიოლოგიურ მოვლენად არსებობა სრულებითაც არ არის საკმარისი, რომ მას საკუთარი ქცევისათვის პასუხისმგებლობა დავაკისროთ. ამისათვის აუცილებელია, ადამიანი ამაღლდეს პიროვნებამდე, რაც წმინდა ნებისყოფასა და აზროვნების „მეს'' გულისხმობს. ეს ფაქტორები ადამიანის გარემომცველ სამყაროსთან ურთიერთობის ძირითადი მომენტებია, რათა მას მოვთხოვოთ, პასუხი აგოს თავის ქცევაზე“.14 სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა გაცილებით მეტია, ვიდრე განსხვავება კარგსა და ცუდს შორის. ის მოიცავს ურთიერთდამოკიდებული გონებრივი შესაძლებლობების ერთიანობას; მრავალ კომპლექსურ, ერთიანობაში გააზრებულ საკითხებს.15
    ასაკსა და დანაშაულს შორის ურთიერთობის დადგენა ყველაზე მნიშვნელოვანი ურთიერთობაა კრიმინოლოგიაში.16 კრიმინოლოგიაში დანაშაულისა და ასაკის კავშირი აღინიშნება „ასაკის – დანაშაულის მრუდის“ სახელით, რომლის თანახმადაც, კრიმინალი იზრდება ადრეულ მოზარდობაში, დაახლოებით 14 წლის ასაკში, ხოლო პიკს აღწევს 20-იან წლებამდე, შემდეგ კი მცირდება.17 მოზარდისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დასაკისრებლად აუცილებელია სათანადოდ იყოს განვითარებული მისი ნევროლოგიური, ქცევითი, ემოციური და მორალური საკითხები.18
    მეცნიერულად დადასტურებულია, რომ ტვინი ის უბნები, რომლებიც გადაწყვეტილების მიღებაზეა პასუხისმგებელი, ბოლომდე არ ფორმირდება სრულწლოვანების მიღწევამდე; გადაწყვეტილების მიღება, დაგეგმვა, სოციალური ურთიერთობები და სარისკო ქცევების დათრგუნვაზე პასუხისმგებელი ტვინის უბნები არის ის უბნები, რომელიც ყველაზე ბოლოს აღწევს მომწიფებას.19 მოზარდების ნეიროგანვითარების მოუმწიფებლობა იწვევს მათ მიდრეკილებას ანტისოციალური ქცევების ჩადენისაკენ, მით უფრო, თუ თანატოლები დანაშაულებისკენ მიდრეკილები არიან, ვინაიდან ამ დროს მოზარდები თანატოლებისთვის „მოსაწონი“ საქციელების ჩადენას ცდილობენ.20 სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკის განსაზღვრისას მიიჩნევენ, რომ ამ დროს გათვალისწინებული უნდა იქნას მოზარდის ფსიქოლოგიური და მორალური განვითარება.21
    მოზარდობის ასაკი ადამიანებში განისაზღვრება, როგორც ფსიქოლოგიურად და სოციალურად გარდამავალი პერიოდი ბავშვობასა და ზრდასრულობას შორის, ვინაიდან ამ დროს, სქესობრივი მომწიფების დაწყებისას, დრამატული ცვლილებებით ხასიათდება მოზარდის ორგანიზმი.22
    ადამიანის ტვინის ის უბნები, რომლებიც კოგნიტურ ნაწილზე აგებენ პასუხს, 18 წლის ასაკშიც ვითარდებიან. მეცნიერება ადასტურებს, რომ ნერვული განვითარება დაუსრულებელი რჩება ადრეულ სრულწლოვანებამდე. განვითარების მოუმწიფებლობა გავლენას ახდენს კოგნიტური აზროვნების მთელ რიგ საკითხებზე და ხასიათდება იმპულსურობით, გონივრულად საკითხების გაანალიზების გარეშე ქმედებებით.23
    ბავშვების ქცევაზე განვითარებას ახდენს ტვინის ანატომია და ბიოქიმია, რომელიც გავლენას ახდენს ადამიანის რისკების აღქმის უნარზე, იმპულსების კონტროლზე, ქმედების გამომწვევი შედეგების გაანალიზებაზე და ემოციების კონტროლზე. ტვინის ნაწილები, რომელიც ქმედების გაანალიზებას ეხება, იმპულსური ქცევის კონტროლი და შორსმჭვრეტელობა ადამიანის ტვინში 20 წლიდან ვითარდება და არა მოზარდობის პერიოდში, რაც არის იმის გამომწვევი, რომ მოზარდები არიან ზედმეტად ემოციურები, მიდრეკილნი რისკის შემცველი ქცევებისადმი და მომავლის განჭვრეტის უნარის დაქვეითებით. ადამიანის ტვინიდან გამომდინარე, მოზარდობისას მიღებული გადაწყვეტილებები დაკავშირებულია იმპულსურობასთან, ემოციებსა და აგრესიასთან.24
    კვლევებმა აჩვენა, რომ „სამართლისა და წესრიგის“ მორალის გაგება თინეიჯერობის შუა პერიოდამდე არ ხდება, 11-იდან 15 წლამდე პერიოდში ინტენსიურად ვითარდება ლოგიკური აზროვნება და პრობლემის გადაჭრის უნარი, ამასთან, 10-დან 13 წლამდე ასაკის ბავშვები განსაკუთრებულად დაუცველები არიან თანატოლთა ზეწოლის მიმართ.25
    „არასრულწლოვანთა მიერ ქმედებების ლოგიკურად გაანალიზების უნარი, ავტონომიურობა, სხვების მხრიდან განხორციელებულ ზეწოლაზე წინააღმდეგობა, დანაშაულისა და ანტისოციალური ქმედებების შედეგების აღქმისა და განცდის უნარი განუვითარებელია, რაც ხელს უწყობს საკუთარი თავისა და სხვებისათვის საზიანო გადაწყვეტილებების მიღების ტენდენციას“. 26
    საერთაშორისო სტანდარტებიდან გამომდინარე, მინიმალური ასაკის დაკისრებისთვის განმსაზღვრელია ემოციური, გონებრივი და ინტელექტუალური სიმწიფე, რომლის თანახმადაც მნიშვნელოვანია სამედიცინო დასკვნები და ფსიქო-სოციალური მდგომარეობის გაანალიზება და არა საზოგადოების შეფასებები და ტრადიცია.27

    ეროვნული კანონმდებლობით განსაზღვრული არასრულწლოვანთა სისხლისსამართლებრი პასუხისმგებლობისთვის რელევანტური ასაკი

    საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, არასრულწლოვანთა პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი ასაკი რამდენიმე მიმართულებით უნდა განვიხილოთ. კერძოდ, ინდივიდუალურად უნდა იქნეს განხილული არასრულწლოვანთა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკი და ის ასაკი, რომლიდანაც, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გარეშე, რეფერირების გზით – სახელმწიფო რეაგირების გარეშე არ ტოვებს რთული ქცევის მქონე მოზარდებს, რაც მათ სამომავლო რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას ისახავს მიზნად. ასაკის დიფერენცირების შეფასება გარკვეულწილად მოიცავს სუბიექტურობის საფრთხეს, თუმცაღა იგი მნიშვნელოვანია მხედველობაში იქნეს მიღებული, რათა მაქსიმალურად იყოს მორგებული ბავშვთა ინდივიდუალურ საჭიროებებზე.28
    საქართველოს კანონის „არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის“ მნიშვნელობით, იუვენალურ (არასრულწლოვანთა) მართლმსაჯულებაში თუ რა ასაკობრივი კატეგორიის ბავშვები მოიაზრებიან, განსაზღვრულია ამავე კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილში, რომლის თანახმადაც: „ეს კოდექსი გამოიყენება კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობისას. ამ კოდექსის 38-ე–48-ე მუხლებით (გარდა 42-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტისა და 46-ე მუხლისა) დადგენილი ნორმები ვრცელდება აგრეთვე 18 წლიდან 21 წლამდე პირზე, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული ნაკლებად მძიმე დანაშაული ან მძიმე დანაშაული“.29 ამავე კანონის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად: „არასრულწლოვანი – 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვანი დაზარალებული, არასრულწლოვანი მოწმე, კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვანი. ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის არასრულწლოვნად ითვლება პირი, რომელსაც ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 16 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18 წელი, ხოლო სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის – პირი, რომელსაც დანაშაულის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 14 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18 წელი“. 30 რაც შეეხება, კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს, იგი გულისხმობს: „18 წლამდე ასაკის პირი, რომლის მიმართაც: ა) არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული დანაშაული; ბ) შედგენილია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი, რომლის თანახმად, მან ჩაიდინა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 45-ე, 451 და 1002 მუხლებით, 116-ე მუხლის მე-3, მე-5, მე-6, მე-8 და მე-9 ნაწილებით, 121-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, 123- ე მუხლის მე-4 ნაწილით, 150-ე მუხლის 22 ნაწილით, 1533 მუხლის მე-2 ნაწილით, 1536 მუხლის მე-2 ნაწილით, 1552 , 157-ე და 166-ე მუხლებით, 171-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 173-ე მუხლით, 1741 მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილებით, 17415 მუხლის მე-4 ნაწილით, 175 2 , 1771 და 178-ე მუხლებითა და 1811 მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა; გ) გამოტანილია გამამტყუნებელი განაჩენი ან ამ ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის ადმინისტრაციული სახდელის დაკისრების შესახებ გადაწყვეტილება“.31 საქართველოს კანონი „ბავშვთა უფლებათა კოდექსი“ ერთმანეთისგან ანსხვავებს ბავშვს და მოზარდს, კერძოდ: „ბავშვი – 18 წლამდე არასრულწლოვანი; მოზარდი – 10-იდან 18 წლის მიღწევამდე“.32
    დღევანდელი მოცემულობისგან განსხვავებულად წესრიგდებოდა არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, კერძოდ, ერთმანეთისგან ანსხვავებდა არასრულწლოვნისა და მცირეწლოვნის ასაკს, არასრულწლოვანი იყო პირი, რომელსაც 18 წელი არ შესრულებია, ხოლო მცირეწლოვანი პირი, რომელსაც 14 წელი არ შესრულებია.33 2007 წლის 23 მაისს განხორციელდა ცვლილება საქართველოს სისხლის სამართლის პროცესში და პასუხისმგებლობის ასაკი რიგ საკითხებთან მიმართებით 12 წლიდან განისაზღვრა.34 ამრიგად, ქართულ რეალობაში არასრულწლოვნის პასუხისმგებლობის ასაკი რიგ მუხლებთან მიმართებით 12 წლიდან იწყებოდა, თუმცა უმეტესად 14 წლიდან. ამგვარი პრაქტიკა, დაუშვებელია ზემოთ განვითარებული მსჯელობიდან გამომდინარე, ვინაიდან 12 წლის ბავშვისთვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება არარელევანტურია სისხლის სამართლის მიზნებთან. საბედნიეროდ, დღეს არსებული ეროვნული ეროვნული კანონმდებლობის თანახმად, არასრულწლოვნის მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დასაწყისია 14 წელი, რაც ზემოთ განვითარებული მსჯელობიდან გამომდინარე, კერძოდ, მოზარდის ტვინის განვითარების კუთხით, თუ როგორ აღიქვამს მის მიერ ჩადენილ ქცევებს, მის მიერ ჩადენილი ქმედების გაანალიზების კუთხით სრულ თანხვედრაშია მის ფსიქოლოგიურ-ფიზიოლოგიურ განვითარებასთან.

    ასაკი, როგორც არასრულწლოვანთა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გამომრიცხველი და რეფერირებისთვის მიზანშეწონილი მოცემულობა

    საქართველოში არასრულწლოვანთა მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკის გარდა, არსებობს არასრულწლოვანთა რეფერირების წესი, რაც ინოვაციური საკითხია და მნიშვნელოვანია იმ კუთხით, რომ სახელმწიფო რეაგირების გარეშე არ ტოვებს მოზარდთა იმ ასაკობრივ კატეგორიას, რომელნიც 14 წლის არ არიან, თუმცა რთული ქცევით გამოირჩევიან. აღნიშნული საკითხი დარეგულირდა საქართველოს მთავრობის 2019 წლის 31 დეკემბრის №681 დადგენილებით, რითაც დამტკიცდა არასრულწლოვანთა რეფერირების წესი, რომლის მიზანია ინსტიტუციური და კომპლექსური მიდგომის გზით რთული ქცევის მქონე არასრულწლოვნების სოციალიზაცია, რესოციალიზაცია, რეაბილიტაცია, დანაშაულის პრევენცია.35 რეფერირების მექანიზმი შესაძლებლობას იძლევა დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის სააგენტოს რეფერირების ცენტრში პროკურატურის მიერ გადამისამართდეს: „ა) 7-დან 14 წლამდე რთული ქცევის მქონე არასრულწლოვანი, რომლის მიმართაც დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით დასტურდება საქართველოს სისლხის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული ქმედების ჩადენა; ბ) 14-დან 18 წლამდე რთული ქცევის მქონე არასრულწლოვანი, რომლის მიმართაც დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით დასტურდება დანაშაულის ჩადენა, მაგრამ არ მოხდა მისის განრიდება ან ბრალდება; გ) 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანი, რომლის მიერ დანაშაულის ჩადენა არ დადასტურდა, მაგრამ მის ქმედებაში იკვეთება რთული ქცევა“. 36 „რეფერირების ცენტრში გადამისამართებას არ ექვემდებარება 14-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანი, რომლის მიმართაც დაიწყო განრიდების პროცედურები ან გამოტანილია დადგენილება პირის ბრალდების შესახებ“. 37 რეფერირების ცენტრი 2020 წლის პირველი იანვრიდან ამოქმედდა,38 რომელიც აქტიურად ახორციელებს მასზე დაკისრებულ მოვალეობებს.39
    არასრულწლოვანთა რეფერირებისათვის არასრულწლოვნად მიჩნეულია 7-იდან 18 წლამდე ასაკის მოზარდი.40 სისხლისსამართლებრივად პასუხისმგებლობა ვერ დაეკისრება, თუმცაღა, რეაგირება იწყება 7 წლიდან, კერძოდ: „7-იდან 14 წლამდე ასაკის იმ არასრულწლოვნებზე, რომლებთან მიმართებაშიც კომპეტენტური უწყებების მიერ დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით დადასტურდება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული ქმედების ჩადენა“. 41

    საზღვარგარეთის ქვეყნების გამოცდილება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკის განსაზღვრის საკითხში

    საერთაშორისო დოკუმენტების თანახმად: „კონვენციის მიზნებისათვის ბავშვად ითვლება ყოველი ადამიანი, სანამ 18 წლის ასაკს მიაღწევდეს, თუ კანონით, რომელიც ამ ბავშვისადმი გამოიყენება, ის უფრო ადრე არ აღწევს სრულწლოვანებას“.42 რეკომენდაციაში აღნიშნულია, რომ 12 წელს ქვემოთ პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკის დაწესება არის საერთაშორისოდ მიუღებელი და სახელმწიფოებმა უნდა განაგრძონ მინიმალური ასაკის გაზრდა უფრო მაღალ ასაკობრივ დონემდე.43
    ბავშვის უფლებათა კონვენცია მინიმალურ ასაკს არ აწესებს, თუმცაღა, მე-40-ე მუხლის მე-3 ნაწილის იმას სთხოვს სახელმიწფოებს დააწესონ მინიმალური ასაკი და იქვე განმარტავს, თუ რა იგულისხმება მინიმალურ ასაკში: „რომლის ქვემოთაც მიჩნეულია, რომ ბავშვებს არ შეუძლიათ სისხლის სამართლის კანონმდებლობის დარღვევა“.44 აღნიშნული საკითხი უფრო მეტად კონკრეტიზებულია გაეროს მინიმალურ სტანდარტულ წესებში არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების განხორციელების შესახებ ე.წ. „პეკინურ წესებში“, რომლის მეოთხე მუხლის თანახმად: „იმ სამართლებრივ სისტემებში, რომლებშიც მიღებულია არასრულწლოვანთათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკის ცნება, ქვედა ზღვარი ამ ასაკისა არ უნდა იქნეს დადგენილი ძალზე ადრეულ ასაკში, ემოციური, სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ასპექტებიდან გამომდინარე“. 45
    სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალურ ასაკთან დაკავშირებით ბევრი კამათი არსებობს თუ რომელი უნდა იყოს საერთაშორისოდ მიღებული და რომელია ყველაზე შესაფერისი პერიოდი არასრულწლოვნისათვის პასუხისმგებლობის გააზრების კუთხით, თუმცაღა, ერთიანი აზრი ამ კუთხით არ არსებობს, მაგრამ არსებობს ბავშვის უფლებათა კომიტეტის №10 რეკომენდაცია, რომლის თანახმადაც „12 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნის სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა საერთაშორისოდ მიუღებელი უნდა იყოს“.46
    საერთაშორისო გამოცდილების გაანალიზებისას, გვერდს ვერ ავუვლით ისეთ საინტერესო საკითხს, როგორიცაა რიგ სახელმწიფოთა მიდგომა, რომელიც სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკს ბავშვის სიმწიფიდან გამომდინარე ადგენს. აღნიშნული მიდგომა აღინიშნება, როგორც „doli incapax“ (უუნარო, ჩაიდინოს დანაშაული), ასევე, როგორც გათვითცნობიერებაზე დამყარებული მიდგომა.47 „სისსხლისსამარლებრივი დევნა ბავშვის წინააღმდეგ დაიშვება, მაგრამ ბავშვის დამნაშავედ ცნობა შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ბრალდების მხარე შეძლებს „უარყოს პრეზუმფცია“, რომ ბავშვს არ ჰქონდა გათვითცნობიერებული, რომ მისი ქმედებები სერიოზულ სამართალდარღვევას წარმოადგენდა“.48 მთავარია, დადგინდეს, რომ ბავშვი აღიქვამს მის მიერ ჩადენილ ქმედებას, იგი არ არის უბრალოდ ცელქობა და მავნებლობა, არამედ სერიოზული სამართალდარღვევაა.49 აღნიშნული მიდგომა ჰქონდა და აქვს ბრიტანული თანამეგობრობის ქვეყნებს.50 შემაშფოთებელია იმ ქვეყანათა პრაქტიკა, რომლებიც სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკის გარდა ე.წ. „სიმწიფით“ წყვეტენ ზღვრულ ასაკზე ქვემოთ მყოფი პირის სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას მძიმე დანაშაულის ჩადენისათვის, რაც დაუშვებელია, ვინაიდან ამგვარი არაგანჭვრეტადი პრაქტიკა დისკრიმინაციულ პრაქტიკას აყალიბებს.51
    ბავშვის უფლებათა კომიტეტმა ამგვარ ბავშვის გათვიცნობიერებაზე დამოკიდებულ მიდგომებზე შეშფოთება გამოხატა და იგი არასაიმედოდ და არაპროგნოზირებადად შეაფასა. ამგვარი მიდგომა განაპირობებს მცირე ასაკის ბავშვებისათვის მძიმე დანაშაულებისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებას და ეს ბავშვებს „დამცავი მოსასხამის“ გარეშე ტოვებს.52
    დიდ ბრიტანეთში პასუხისმგებლობის ასაკი არის 10 წელი, რაც შემაშფოთებლად დაბალი ასაკია, ვინაიდან ამ დროს ბავშვის ტვინი არ არის იმგვარად განვითარებული, რომ სისხლისსამართლებრივად დასჯადი ქმედების მიმართ პასუხისმგებლობა გააჩნდეს.53
    საინტერესოა ავსტრალიის კანონმდებლობა არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკთან დაკავშირებით. ერთი მხრივ, არსებობს მინიმალური ასაკი, კერძოდ, 10 წელზე ქვემოთ ბავშვისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება დაუშვებელია და, მეორე მხრივ, მოქმედებს „doli incapax-ის“ დოქტრინა, რომლის თანახმადაც, არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხსმგებლობა 10-დან 14 წლამდე მხოლოდ მაშინ დადგება, თუ პროკურატურა დაამტკიცებს, რომ ამ ასაკის ბავშვი მის მიერ ჩადენილ ქმედებას აცნობიერებდა. რაც შეეხება 10 წლამდე ბავშვის პასუხისმგებლობას – ეს დაუშვებელია,54 რაც აღნიშნულია კანონმდებლობაში, სადაც მითითებულია იმაზე, რომ 10 წლამდე ასაკის ბავშვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაუშვებელია.55 „doli incapax-ის“ დოქტრინა მნიშვნელოვანია იმ კუთხით, რომ პასუხისმგებლობის გარეშე არ დარჩეს ის არასრულწლოვანი, რომლის განვითარების დონე, მისი გონებრივი და ინტელექტუალური დონე იძლევა მისი დანასაულებრივი ქმედების გააზრებას, ამ დროს, სავსებით შესაძლებელია ზოგიერთმა 10 წლის ბავშვმა გაიაზროს ანალოგირი ქმედება, რაც ვერ გაიაზროს 14 წლის არასრულწლოვანმა.56 არნიშნული დოქტრინის გავრცელება დაახლოებით მეჩვიდმეტე საუკუნის პირველ ნახევარში დაიწყო, როდესაც 14 წლამდე ასაკის ბავშვების სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა იყო გათვალისწინებული და კრიტიკის თვალით შეხედეს 14 წლამდე ასაკის ბავშვის სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას.57 აქტიურად განიხილებოდა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკის გაზრდა 10-იდან 14 წლამდე ასაკამდე, თუმცაღა კანონპროექტი ვერ მიიღეს.58 გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტმა სერიოზული შეშფოთება გამოთქვა ავსტრალიაში არსებული ამგვარი ამგვარი შემაშფოთებელი პრაქტიკის გამო.59 საერთაშორისო მასშტაბით მოხდა მოწოდება 31 სახელმწიფოს მიერ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გაზრდის თაობაზე, თუმცა დღემდე არაფერი შეცვლილა.60

    დასკვნა

    ამგვარად, სისხლის სამართალში უმნიშვნელოვანესი საკითხია მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი ასაკი. ვინაიდან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა სწორედ ასაკს უკავშირდება. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესებამდე მხედველობაში იქნას მიღებული, თუ რომელი ასაკიდან ხდება ბავშვის ცნობიერების იმგვარი ჩამოყალიბება, როდესაც მის მიერ დანაშაულის აღქმა შესაძლებელია, რაც საბოლოოდ სასჯელის მიზნების მიღწევისთვის არის მნიშვნელოვანი. ნაშრომში აღნიშნულია, რომ საერთაშორისოდ მიღებული პრაქტიკით, 12 წელს ქვემოთ არ უნდა არსებობდეს მინიმალური სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ასაკი, ვინაიდან მეცნიერებაში აღიარებულია, რომ ამ ასაკიდან ხდება ჩადენილ ქმედებებზე ყველაზე მეტად გამოხატული კონტროლი და მისი აღქმაც ლოგიკურად. საქართველოს კანონმდებლობაში, ამგვარ ასაკად მიჩნეულია 14 წელი. თუმცაღა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ 7-იდან 14 წლამდე პირის დევიაციური ქცევა რეაგირების მიღმა დარჩება სახელმწიფოს. ამ მიზნით შექმნილია რეფერირება, რომლის საშუალებითაც ხდება 14 წელს მიუღწეველი პირის გადამისამართება, მისი რთული ქცევის მართვა, რითაც ხდება, ერთი მხრივ, მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია, ხოლო მეორე მხრივ, პრევენცია, რომ მის მიერ სამომავლოდ აღარ განხორციელდეს ქცევა, რომელიც სისხლის სამართლებრივად დანაშაულად იქნება მიჩნეული.

    ბიბლიოგრაფია:

    გამოყენებული ლიტერატურა:

    1. მახარობლიძე, თ., (2020). არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების წარმოშობისა და განვითარების ისტორიულ-სამართლებრივი ასპექტები (შედარებითი ანალიზი). სამართლის ჟურნალი. 1, 255
    2. Loeber, R., & Farrington, D,. (2014). Age-crime curve. In: Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. New York: Springer, 1https://www.researchgate.net/profile/MichaelRocque/publication/286259570_Age_and_Crime/links/5a81a056a6fdcc098a188142/Ageand-Crime.pdf [ბოლო წვდომა: 7 დეკემბერი, 2022].
    3. Law Council of Australia, (2020). Council of Attorneys General – Age of Criminal Responsibility Working Group Review, Age of Criminal Responsibility Working Group,https:// www.lawcouncil.asn.au/docs/75d8d90e-385cea11-9404-005056be13b5/3772%20-%20CAG%20Review%20of%20age%20of%20criminal%20responsibility.pdf[ბოლო წვდომა: 7 დეკემბერი, 2022].

    ნორმატიული მასალა:

    1. Convention on the Rights of the Child, article 40 (3) https://www.ohchr.org/en/instrumentsmechanisms/instruments/convention-rightschild[ბოლო წვდომა: 7 დეკემბერი, 2022].
    2. საქართველოს კანონი არასრულწლოვანთა მართლსამჯულების კოდექსი (2016). არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის მოქმედების სფერო და გამოყენების წესი, კანონის ანალოგია. მუხლი 2. საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე. https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2877281?publication=21[ბოლო წვდომა: 7 დეკემბერი, 2022].
    3. საქართველოს მთავრობის დადგენილება №681 2019 წლის 31 დეკემბერი, არასრულწლოვანთა რეფერირების წესის დამტკიცების შესახებ, https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4765155?publication=0 [ბოლო წვდომა: 7 დეკემბერი, 2022].

    სქოლიო:

    1. Bokhashvili, I., & Beridze, M. (2009). Juvenile Justice Issues. Journal of Law. 2, 35 (In Georgian)
    2. Ibid. (In Georgian)
    3. Makharoblidze, T., (2020). Historical-legal aspects of the origin and development of juvenile justice (comparative analysis). Journal of Law. 1, 256 (In Georgian)
    4. Britannica, Juvenile Justice meaning. https://www.britannica.com/topic/juvenile-justice [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    5. Convention on the Rights of the Child, article 40 (3). https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-child [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    6. Justice for Children Briefing No. 4, Penal reform international, The minimum age of criminal responsibility, 2, https://www.penalreform.org/resource/justice-children-briefing-no4-minimum-age-criminal-responsibility/ [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    7. Cipriani, D. (2009). Children’s Rights and the Minimum Age of Criminal Responsibility: A Global Perspective, Ashcroft, 11 https://www.taylorfrancis.com/books/ mono/10.4324/9781315571584/children-rights-minimum-age-criminal-responsibility-cipriani [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    8. United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice ("The Beijing Rules"), Rule 4 https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/ProfessionalInterest/beijingrules.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    9. Makharoblidze, T., (2020). Historical-legal aspects of the origin and development of juvenile justice (comparative analysis). Journal of Law. 1, 255 (In Georgian)
    10. Penelope F. Brown, (2018). Age of criminal responsibility, 2 https://www.researchgate.net/publication/326066014_Age_of_Criminal_Responsibility?enrichId=rgreq-e09ee4d4f7a717932c6cdcbcc7367c49-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMyNjA2NjAxNDtBUzo2NDI4NjY5Njc3NjkwOTZAMTUzMDI4MjgzNzc2Mg%3D%3D&el=1_x_2&_esc=publicationCoverPdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    11. Kiladze, S., Turava, P., (2021). Guidance Commentary on the Code of Child Rights. Tbilisi: "World of Lawyers" publishing house, 50 (In Georgian)
    12. Justice for Children Briefing No. 4, Penal reform international, The minimum age of criminal responsibility, 3, https://www.penalreform.org/resource/justice-children-briefing-no4-minimum-age-criminal-responsibility/ [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    13. Brien, W., & Fitz-Gibbon, K., (2017). The Minimum Age of Criminal Responsibility in Victoria (Australia): Examining Stakeholders’ Views and the Need for Principled Reform. Youth Justice 134, 17 (2), 10 https://www.academia.edu/36811184/The_Minimum_Age_of_Criminal_Responsibility_in_Victoria_Australia_Examining_Stakeholders_Views_and_the_Need_for_Principled_Reform [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    14. Khuchua, N., (2012). Age as an exculpatory circumstance. Almanac. 8, 12 (In Georgian)
    15. Justice for Children Briefing No. 4, Penal reform international, The minimum age of criminal responsibility, 3, https://www.penalreform.org/resource/justice-children-briefing-no4-minimum-age-criminal-responsibility/ [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    16. Loeber, R., & Farrington, D,. (2014). Age-crime curve. In: Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. New York: Springer, 1 https://www.researchgate.net/profile/Michael-Rocque/publication/286259570_Age_and_Crime/links/5a81a056a6fdcc098a188142/Age-and-Crime.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    17. Loeber, R., & Farrington, D,. (2014). Age-crime curve. In: Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. New York: Springer, 1 https://www.researchgate.net/profile/Michael-Rocque/publication/286259570_Age_and_Crime/links/5a81a056a6fdcc098a188142/Age-and-Crime.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    18. Law Council of Australia, (2020). Council of Attorneys General – Age of Criminal Responsibility Working Group Review, Age of Criminal Responsibility Working Group, 11 https://www.lawcouncil.asn.au/docs/75d8d90e-385c-ea11-9404-005056be13b5/3772%20-%20CAG%20Review%20of%20age%20of%20criminal%20responsibility.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    19. Justice for Children Briefing No. 4, Penal reform international, The minimum age of criminal responsibility, 2https://www.penalreform.org/resource/justice-children-briefing-no4-minimum-age-criminal-responsibility/ [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    20. Ibid. (In English)
    21. Ibid. (In English)
    22. Blakemore, S,. & Choudhury, S. (2006). Development of the adolescent brain: implications for executive function and social cognition. Journal of Child Psychiatry and Psychology. 47-51 https://www.researchgate.net/publication/26650410_The_Development_of_Adolescent_Social_Cognition [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    23. Law Council of Australia, (2020). Council of Attorneys General – Age of Criminal Responsibility Working Group Review, Age of Criminal Responsibility Working Group, 11https://www.lawcouncil.asn.au/docs/75d8d90e-385c-ea11-9404-005056be13b5/3772%20-%20CAG%20Review%20of%20age%20of%20criminal%20responsibility.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    24. Law Council of Australia, (2020). Council of Attorneys General – Age of Criminal Responsibility Working Group Review, Age of Criminal Responsibility Working Group, 12 https://www.lawcouncil.asn.au/docs/75d8d90e-385c-ea11-9404-005056be13b5/3772%20-%20CAG%20Review%20of%20age%20of%20criminal%20responsibility.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    25. Ibid. (In English)
    26. Ibid. (In English)
    27. Unicef, Juvenile Justice, Innocenti digest, 4 https://www.unicef-irc.org/publications/pdf/digest3e.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    28. Kiladze, S., Turava, P., (2021). Guidance Commentary on the Code of Child Rights. Tbilisi: "World of Lawyers" publishing house, 50 (In Georgian)
    29. Law of Georgia Juvenile Justice Code (2016). The scope and application of the Code of Juvenile Justice is analogous to the law. Article 2. Legislative Gazette of Georgia https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2877281?publication=21 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    30. Law of Georgia Juvenile Justice Code (2016). Definition of key terms for the purposes of this Code. Article 3. Legislative Gazette of Georgia. https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2877281?publication=21 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    31. Law of Georgia Juvenile Justice Code (2016). Definition of key terms for the purposes of this Code. Article 3. Legislative Gazette of Georgia https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2877281?publication=21 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    32. Law of Georgia, Child Rights Code (2019). Definition of Terms Used in the Code. Article 3. Legislative Gazette of Georgia. https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4613854?-publication=2 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    33. Meishvili, Z. & Zorbenadze, O. (2006). Commentary on the Criminal Procedure Code of Georgia, as of December 31, 2006, according to Article 44, Sections 37 and 38 of the Criminal Procedure Code of Georgia, 126 http://www.library.court.ge/upload/criminal_procedure.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    34. Bokhashvili, I., & Beridze, M., (2009). Juvenile Justice Issues, Law Journal, 2, 35; A person who has committed any of the crimes provided for in Articles 108, 109, 117, 137, 178 (except the first part), 179 and 238 1 of the Criminal Code of Georgia (Article 44, 38 of the Criminal Code of Georgia part). (In Georgian)
    35. Resolution of the Government of Georgia No. 681 of December 31, 2019, on the approval of the rule on the referral of minors, https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4765155?-publication=0 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    36. Order No. 52-g of the Prosecutor General of Georgia of May 6, 2020 "On Approval of the Action Instructions of the Prosecutor's Office of Georgia in Referral Procedures for Minors with Difficult Behavior", Action Instructions of the Prosecutor's Office of Georgia in Referral Procedures for Minors with Difficult Behavior, General Provisions, Article 1, Part One (In Georgian)
    37. Order No. 52-g of the Prosecutor General of Georgia of May 6, 2020 "On Approval of the Action Instructions of the Prosecutor's Office of Georgia in Referral Procedures for Minors with Difficult Behavior", Action Instructions of the Prosecutor's Office of Georgia in Referral Procedures for Minors with Difficult Behavior, General Provisions, Article 1, Part Two (In Georgian)
    38. General Prosecutor's Office of Georgia, (2021). Juvenile Justice – Annual Report – 2021, 35 https://pog.gov.ge/uploads/cc0023c6-2021-wlis-angarishi-arasrulwlovanTa-marTlmsajuleba.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    39. As of December 31, 2021, 34 minors under the age of 14 who were in conflict with the law were redirected by the prosecutor's office to the referral center of the Prevention Center, the National Agency for the Execution of Non-custodial Sentences and Probation – see General Prosecutor's Office of Georgia, (2021). Juvenile Justice – Annual Report – 2021, 35 https://pog.gov.ge/uploads/cc0023c6-2021-wlis-angarishi-arasrulwlovanTa-marTlmsajuleba.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    40. Resolution of the Government of Georgia No. 681 of December 31, 2019, on the approval of the rule on the referral of minors, https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4765155?-publication=0 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    41. Resolution of the Government of Georgia No. 681 of December 31, 2019, on the approval of the rule on the referral of minors, https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4765155?-publication=0 [Last seen: 7 December 2022]. (In Georgian)
    42. The Convention on the Rights of the Child of November 20, 1989 by the UN General Assembly, Article 1 https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1399901?publication=0 [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    43. United Nations Committee on the Rights of the Child, General Comment No. 10. 2007, para 32 https://www.refworld.org/docid/4670fca12.html [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    44. Convention on the Rights of the Child of 20 November 1989 https://matsne.gov.ge/ka/ document/view/1399901?publication=0 [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    45. United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice ("Beijing Rules") https://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/arasrw.martl4.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    46. Justice for Children Briefing No. 4, Penal reform international, The minimum age of criminal responsibility, 1, https://www.penalreform.org/resource/justice-children-briefing-no4-minimum-age-criminal-responsibility [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    47. Hamilton, K. (2011). Guidelines for Juvenile Justice Law Reform. Department of Child Protection, 29 (In Georgian)
    48. Ibid. 30 (In Georgian)
    49. Ibid. 29 (In Georgian)
    50. Ibid. 29 (In Georgian)
    51. United Nations Committee on the Rights of the Child, General Comment No. 10. 2007, para 30. https://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/CRC.C.GC.10.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    52. Hamilton, K. (2011). Guidelines for Juvenile Justice Law Reform. Department of Child Protection, 30
    53. The royal society, December 2011, Brain waves, module 4: Neuroscience and the law, 24 https://royalsociety.org/~/media/royal_society_content/policy/projects/brain-waves/ brain-waves-4.pdf [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    54. Davis, C., (2022). Law and Bills Digest. The minimum age of criminal responsibility in Australia: a quick guide https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/pubs/rp/rp2122/Quick_Guides/MinimumAgeCriminalResponsibility [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    55. Children (Criminal Proceedings) Act 1987 – As at 11 November 2021 – Act 55 of 1987. http://www.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdb/au/legis/nsw/consol_act/cpa1987261 [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    56. RP v The Queen [2016] HCA 53 (21 December 2016). 8 http://www.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/cases/cth/HCA/2016/53.html#fn3 [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    57. RP v The Queen [2016] HCA 53 (21 December 2016). 10 http://www.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/cases/cth/HCA/2016/53.html#fn3 [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    58. Davis, C., (2022). Law and Bills Digest. The minimum age of criminal responsibility in Australia: a quick guide https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/pubs/rp/rp2122/Quick_Guides/MinimumAgeCriminalResponsibility [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    59. United Nations A/HRC/47/8 General Assembly, 21 June–9 July 2021, Report of the Working Group on the Universal Periodic Review, Australia https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G21/070/43/PDF/G2107043.pdf?OpenElementDavis, C., (2022). Law and Bills Digest. The minimum age of criminal responsibility in Australia: a quick guide https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/pubs/rp/rp2122/Quick_Guides/MinimumAgeCriminalResponsibility [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    60. Australian Human Rights Commission (AHRC), Australia’s third UPR | 2021, The Minimum Age of Criminal Responsibility https://humanrights.gov.au/sites/default/files/2020-10/australias_minimum_age_of_criminal_responsibility_-_australias_third_upr_2021.pdf Davis, C., (2022). Law and Bills Digest. The minimum age of criminal responsibility in Australia: a quick guide https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parliamentary_Library/pubs/rp/rp2122/Quick_Guides/MinimumAgeCriminalResponsibility [Last seen: 7 December 2022]. (In English)
    გამოქვეყნების საფასური
    უფასო
    მთავარი რედაქტორი
    იოსებ კელენჯერიძე
    გამოქვეყნების ენა
    ინგლისური
    ქართული

    dealSeal

    Copyright ©2022 ყველა უფლება დაცულია